Biefstukken, kiezelstenen, ijzeren sloten: bij meesteranimator Jan Švankmajer kan alles tot leven komen. Hij maakt films vol obsessie, lust, horror en erotiek, met machtsmisbruik als onderstroom.

In de jaren zeventig verbood de Tsjechische censor Švankmajer om nog langer dit soort duistere films te maken. Švankmajer is desondanks altijd doorgegaan, ook als beeldend kunstenaar. “Het enige passende antwoord op de wreedheden in het leven, is ermee spotten door je verbeelding te gebruiken.” Zijn films schuren aan tegen de werelden van Lewis Carroll (Alice in Wonderland) en Edgar Allan Poe en hebben talloze filmmakers geïnspireerd van The Quay Brothers tot Terry Gilliam.

Over de tentoonstelling

In de tentoonstelling in Eye is één grote installatie gecreëerd waarin een groot aantal korte films van Švankmajer te zien is, te midden van bijzondere sculpturen en ‘bezielde’ beelden van zijn hand. Ook zijn er drie Wunderkammers vol collages, tactiele objecten, sick maps en ‘medium’-tekeningen. In de filmzalen van Eye zijn Švankmajers speelfilms te zien.

Over Jan Švankmajer

Jan Švankmajer (Praag, 1934) studeerde van 1950 tot 1954 aan de School voor Toegepaste Kunsten in Praag, en daarna poppenspel aan de Academie voor Podiumkunsten. Tijdens zijn werk in een marionettentheater ontwikkelde hij een voorliefde voor film. Voor zijn eerste korte film The Last Trick (1964), waarin twee goochelaars deelnemen aan een verhitte wedstrijd, gebruikte hij al stop-motion. Hij bleef daarna experimenteren met poppentheater, animatie en avant-garde filmtechnieken, waarmee Švankmajer het animatiegenre zou vernieuwen.

Zijn volgende films vielen op door hun duistere en subversieve toon en sfeer, zoals zijn eerste surrealistische film The Garden (1968) – vanaf die tijd maakte hij deel uit van de Groep van Tsjechische Surrealisten.

Zijn films, vol erotiek, geweld, driften en droombeelden, zijn inmiddels veelvuldig bekroond, onder meer in Cannes en Berlijn, maar zijn werk is lange tijd onbekend gebleven. Van 1972 tot 1979 beperkten de Tsjechische autoriteiten zijn mogelijkheden om films te maken. Hij is wel altijd beeldende kunst blijven maken: sculpturen, tekeningen en de encyclopedische collage Svank-Mayers Bilderlexicon, samengesteld vanaf 1972. Inmiddels wordt Švankmajer gezien als een van de grootste animatiemeesters van deze tijd.