Besluiten in een split second, hoofd vs hart?

11-12-2019 (17:56) - Personal Growth

Meer dan ooit zijn we ons ervan bewust dat onbewuste vermogens een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van ideeën en de verwezenlijking van creaties. Ook ons denk- en beslissingsproces, beseffen we inmiddels, is grotendeels onbewust.
 
Ap Dijksterhuis (1968), hoogleraar psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, toonde in Het slimme onbewuste al hoe allesbepalend dat onbewuste is in de aansturing van ons gedrag, denken en gevoelens. Hij vertelt ook waarom nadenken vaak niet helpt bij het nemen van beslissingen en dat ratio niet de baas is in ons brein. De capaciteit is gewoonweg te beperkt. De verwerkingscapaciteit van ons onbewuste is maar liefst zo’n 200.000 keer zo groot als die van ons bewuste. Stel je voor hoeveel je kunt bereiken als je die capaciteit ontketent.
 
Waarom doen we dat dan zo zelden? Waarom denken we te leven en te beslissen in en met ons hoofd? Omdat datzelfde hoofd het denkwerk doet en een idee van controle wil hebben. Het maakt ons wijs dat het de baas is en de regie heeft. Onze beslissingen schrijven we toe aan onze ratio en het voelt goed om alles onder controle te hebben. Zelfs onze gevoelens, die we weten te beheersen zonder te beseffen dat we ons die gevoelens in de eerste plaats zelf hebben wijs gemaakt. Neurowetenschapper Lisa Feldman Barrett schreef het boek How Emotions are Made, The Secret Life of the Brain. Stel we voelen ons niet helemaal fit, misschien als gevolg van een griepje, dan geeft ons dat een basisemotie zoals vermoeidheid. Ons brein zoekt een uitleg, een interpretatie. De hersenen geven een verklaring voor een fysiek gevoel en maken dat tot een aangeleerde emotie. We voelen ons niet lekker en hebben nog stress ook – zal wel door het werk komen, en door de kinderen. En telkens als we ons niet lekker voelen, kunnen we stress de schuld geven. We halen ons dus letterlijk gevoelens in het hoofd.
 
Laten we het bewust denkende deel van onze hersenen het ‘hoofd’ noemen. Het onbewuste deel, waar gevoelens en overtuigingen vandaan komen, noemen we dan het ‘hart’. Volgens Sara Childre van het HeartMath Institute (IHM), opgericht in 1991, stuurt het hart meer informatie naar de hersenen dan omgekeerd, inclusief signalen die de perceptie, de emotionele ervaring en hogere mentale processen – het brein dus – kunnen beïnvloeden. Het hartbrein omvat, net als het brein zelf, een ingewikkeld netwerk van verschillende soorten neuronen, neurotransmitters, eiwitten en steuncellen. Het hartbrein kan zelfstandig handelen om te leren, herinneren en gewaar te worden (voelen).
 
Nemen we hoofd en hart nu eens strikt als metafoor, dan is hun samenwerking al even onontbeerlijk als in letterlijke, fysiologische zin. Complexe samenhangen, verrassende inzichten en grensverleggende creaties ontstaan vanuit die verbinding. Belangrijke besluiten en nieuwe ideeën neem en vorm je vanuit die heelheid. Waarom is het hoofd alleen niet voldoende? Door de relatief gebrekkige capaciteit. Het hoofd (dat hier zelf anders over denkt) is daardoor niet de juiste plek voor het nemen van lastige beslissingen. Het maakt vooral de afwegingen, zet het een tegenover het andere. Het somt op en streept weg, wikt en weegt en maakt lijstjes. Het maakt dingen complexer dan ze zijn, voortdurend redenerend vanuit risico’s en bedreigingen.
 
In het bedrijfsleven zijn de focus op ‘intellect’ en de vermeende waarde van ‘logica’ een acuut probleem. Operational excellence als basis voor besluitvorming werkt niet meer, want de wereld vereist veerkracht en versnelling. In korte tijd moeten goede besluiten worden genomen. Dat gaat niet met het hoofd alleen. Probeer maar eens. Heb je écht een probleem? Stap in de lift. Ga naar je hoofd en probeer het probleem daar op te lossen. Het zal je niet lukken. Ga nu naar je hart en je zult zien dat je het daar onmiddellijk weet. Het hoofd wikt, het hart wee(g)t.
 
Jenny Elissen
Auteur 'From big ideas to giant leaps'